مطالعات بررسی رویکرد های جدید طراحی مجتمع های زیستی

بخشی از مطلب
مسکن به صورت اجتماعی یا social housing نوع خاصی از مسکن است که ریشه ای تاریخی در قرن نوزدهم دارد و در تعدادی از کشور های صنعتی طی دهه های گذشته و به ویژه در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم یکی از روشهای عمده تامین مسکن برای افراد کم درآمد و میان درآمد بوده است.
در راستای تحولات انقلاب صنعتی و رشد جمعیت رویکرد های جدیدی در برنامه ریزی و طراحی مسکن به وجود آمده است. زندگی در شهر های بزرگ استفاده از مجموعه های متراکم تر و هماهنگ با جنبه های انسانی و محیطی را القاء می کند. زیرا توجه به این عوامل می تواند زندگی در مجموعه های مسکونی را ارتقاء بخشد. هرچند طرح یک مجتمع زیستی حاص نهایی فرآیند پیچیده ای است که عناصر آن بر هم تأثیر متقابل دارند و عوامل متعددی از جمله ویژگی های فرهنگی،اجتماعی، اقتصادی و محیطی در آن مؤثرند، اما با رعایت اصول و معیارهای حاصل از پژوهش های بنیادی و کاربردی در زمینه طراحی معماری،سازه و طراحی سایت می توان امکان استفاده و البته مشروط از مجتمع های مسکونی را راه حلی واقع گرایانه و مطلوب جهت اسکان مردم و تامین سایر نیازهای مرتبط با فعالیت
های اجتماعی و محیطی در شهر های بزرگ دانست.
با بوجود آمدن این یچیدگی ها، تشخیص نیازهای روزمره استفاده کنندگان از مسکن و تأمین آن به سهولت گذشته نمی باشد. در این خصوص تنها اتکا به تحقیق سامان یافته و دست یافتن به نیازهای قابل تعمیم جمعیت های مورد نظر می تواند مبنایی برای برنامه ریزی و فراهم آوردن مقدمات طراحی مجموعه ها باشد. در طراحی مجموعه هایی که ساکنان آینده آنها مشخص نیستند معمولاً مطالعه جمعیت های با ویژگی های فرهنگی و با شیوه زندگی مشابه تعیین کننده نیازهای ساکنین آینده است. سازگاری و هماهنگی میان عوامل انسانی و الگوهای کالبدی و محیطی می تواند منجر به طراحی محیط های مسکونی شود که وقوع رفتارهای در خور آداب زندگی جمعی و سنت سکونت ساکنین را تشویق نماید. بدین ترتیب پیش بینی ارتباطات مناسب دسترسی های سهل الوصول از الزامات حائز اهمیت طراحی خواهد بود.
از سال 1300به بعد، با تثبیت دولت و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، روند صنعتی شدن کشور ایران به مرحله ای جدید رسید و در این راستا روند تجدد گرایی نیز اثر خود را بر ابعاد مختلف جامعه بر جای گذاشت. اولین نتایج فیزیکی این روند در محیط های شهری از سالهای 1316-1309 قابل تامل است. در این دوره اولین اقدامات بلند مرتبه سازی در مورد ساخت وزارتخانه ها و سازمانهای مختلف، در تهران صورت گرفت. جنگ جهانی دوم روند نوسازی شهر تهران را دچار وقفه ساخت، اما پس از کودتای 28 مرداد سال 1332 و با اتکا به در آمدهای روز افزون نفت، شهر نشینی رو به رونق گذاشت و برای اسکان مهاجران تدابیری اندیشیده شد.
اگرچه مجتمع سازی از سویی می تواند به بخشی از مسائل شهری نظیر کمبود زمین و مسکن تا حدی پاسخ دهد، اما این پدیده خود می تواند نگرانیهای عمده ای را نیز دامن بزند. برای مثال، فقدان ضوابط و معیارهایی برای توسعه این پدیده، خود می تواند نگرانیهای عمده ای را نیز دامن بزند. برای مثال، فقدان ضوابط و معیارهایی برای توسعه این پدیده، می تواند عوارض نامطلوبی نظیر ناهمگونی در سیمای کالبدی شهری همراه با نا سازگاریهای اجتماعی و فرهنگی را باعث گردد.
مساحت سایت مورد نظر جهت طراحی حدود 8 هکتار در محدوده منطقه 5 شهرداری تهران (شرق میدان نور)واقع شده است. موقعیت و ابعاد زمین پروژه این امکان را فراهم می آورد که در مقیاس شهری و به عنوان یک شاخص تاثیر گذار عمل کند.
از آنجا که در طرح تفضیلی کاربری این قطعه زمین فضای سبز تعریف شده و با توجه به فقدان فضاهای سبز عمومی بزرگ مقیاس در سطح این منطقه و شهر تهران به عنوان یکی از مراکز تنفس شهری تعریف شده، به همین دلیل در نظر است قسمت اعظم این سایت به فضای سبز اختصاص یابد.
در کنار این عملکرد، عملکردهای مسکونی ، تجاری و فرهنگی در این مجموعه پیش بینی شده تا با ترکیب فعالیت های گوناگونی چون سکونت،خرید،کار و تفریح در ساختاری چند عملکردی و در ارتباط با فضای سبز مجتمعی زنده و پر انرژی در مقیاس شهری به وجود آید.
ساختمانهای مسکونی می توانند در شرایط مناسب به صورت مطلوبی جوابگوی نیازها و ضرورت های محیط باشند، ساختمانهای مسکونی علاوه بر استفاده برای هریک از کاربری های مسکونی، تجاری و اداری می توانند به صورت مناسبی برای عملکردهای تلفیقی نیز مورد استفاده قرار گیرند و از انها برای مرکزیت بخشیدن به فعالیت های مرتبط با یکدیگر استفاده کرد.
1-2-رسش اصلی
چگونه کیفیت زندگی در مجتمع های زیستی را با توجه به عوامل زیست محیطی و اجتماعی می توان ارتقاء داد؟
1-2-1-حوزه های مرتبط
1-2-1-1- مجتمع زیستی
مفهوم مجتمع های زیستی چیست؟
علت توجه به ساخت مجتمع های زیستی در ایران و جهان چیست؟
کیفیت زیست در مجتمع های زیستی در ایران چگونه ارزیابی می شود؟
1-2-1-2-عوامل اجتماعی
بستر طراحی چه تاثیری بر کالبد و ترکیب اجتماعی یک مجتمع زیستی دارند؟
چگونه با تمهیدات معمارانه می توان باعث افزایش تعاملات اجتماعی در مجتمع ها شد؟
چگونه می توان در ساکنان یک مجتمع زیستی احساس تعلق را تقویت کرد؟
نیازهای فردی و اجتماعی ساکنان مجتمع چیست؟
حریم خصوصی مورد نیاز ساکنان چگونه از فضای عمومی تفکیک می شود؟
چگونه برای ساکنان یک مجتمع زیستی می توان ایجاد هویت کرد؟
چگونه در یک مجتمع زیستی احساس مالکیت شخصی و عمومی تواماً حفظ می شود؟
چگونه امنیت فردی و عمومی در مجتمع ها را می توان تقویت کرد؟
1-2-1-3- عوامل محیطی
چگونه می توان فضاهای مسکونی مورد نیاز را در مجتمع ها را از نظر مصرف انرژی بهینه سازی کرد؟
راهکارهای کاهش مصرف انرژی در طراحی مجتمع زیستی برای رسیدن به پایداری محیطی چیست؟
چگونه می توان از اتلاف انرژی در سایت و فضاهای عمومی مجتمع جلوگیری کرد؟
چگونه از امکانات موجود در مجتمع می توان استفاده بهینه نمود؟
عوامل مؤثر بر طراحی مجتمع زیستی همساز با طبیعت چیست؟
1-3-یشینه موضوع
در طی قرون متمادی تامین مسکن وظیفه ای فردی و در حیطه اختیار افراد به شمار می رفت. هرکسی بودجه لازم برای مسکن خود را تامین کرده و مسکن خود را می ساخت. وقوع انقلاب صنعتی در کشورهای اروپایی که با رشد صنایع، گسترش بی سابقه شهرنشینی و افزایش سریع جمعیت همراه بود، مسکن را از موضوعی فردی به مقوله ای اجتماعی مبدل ساخت. در قرن بیستم نیز مسائلی از قبیل افزایش جمعیت، نیاز به اسکان بیشتر مردم، ضرورت ساخت مجتمع های مسکونی با رویکرد زیست محیطی و ارتقاء تعاملات اجتماعی را افزایش داد.
هم راستای تحولات مدرن واحدهای زیستی مسکونی بدون در نظر گرفتن وی‍‍ژگی های خاص هر مکان فاقد هویت محیطی و بدون کارآیی اجتماعی در بستر شهری ایجاد شد، امابعد از شکست مدرنیته با الهام از طراحی سنتی جهت ایداری به جنبه های انسانی و محیطی طراحی اهمیت بیشتری داده شد تا با توجه به این عوامل زندگی در مجموعه های زیستی ارتقاء یابد. با بوجود آمدن این یچیدگی ها، تشخیص نیازهای روزمره استفاده کنندگان از مسکن و تامین آن به سهولت گذشته نمی باشد.
احداث مجتمع های مسکونی با شیوه امروزی ابتدا در شهرهای بزرگ آمریکا و سپس اروپا آغاز شد و پس از گذشت چند دهه در کشورهای در حال توسعه نیز متداول گردید. از حدود نیم قرن قبل ساختن بناهای مسکونی در ایران آغاز گردید و اولین ساختمانهای مسکونی در تهران در حدود سالهای 1340-1330 ساخته شد.ساختن ساختمانهای مسکونی در ایران در ابتدا حاصل ضرورت های عملکردی، اجتماعی و یا توسعه شهری نبود و این امر به تقلید از شهرهای بزرگ جهان صورت گرفت.
در حقیقت گسترش غول آسای تهران از دهه 1340 به بعد، با بنای ساختمانهای بلند وزارتخانه ها و هتلهای بزرگ آغاز شد. در سالهای 57-1340 با سرمایه گذاری بانک رهنی، سازمان مسکن و وزارت مسکن، شهرکها و مجتمعهای مسکونی و بلند مرتبه در تهران احداث شدند. نخستین مجموعه مسکونی تهران، مجموعه بهجت آباد بود که در سالهای 49-1343 یعنی سالهای آغاز کار وزارت آبادانی و مسکن بنا شد. ساخت این مجموعه پس از تصویب و تدوین قانون تملک آپارتمانها در سال 1343 برای تشویق احداث ساختمانهای بلند مسکونی آغاز شد، بدین صورت ساخت و مجموعه ها و برج های مسکونی همچنان ادامه یافته و در حال حاضر مساحت زیادی از تهران را به خود اختصاص داده،
محدوده مورد نظر جهت طراحی که در شرق میدان نور تهران واقع شده است بافت شهر به صورت دانه های از هم گسیخته و در بیشتر موارد بصورت آپارتمانهای 4-5 طبقه دیده می شود. این مجموعه در بطن این بافت با تراکم بیشتر و ترکیب کاربری ها سعی در ایجاد انسجام هرچه بیشتر این بافت دارد.
1-4-یش فرض ها
– الگوهای اقتباس شده غربی جهت طراحی مجتمع زیستی به تنهایی اسخگو نیست و باید متناسب با خصوصیات فرهنگی- انسانی و محیطی هر جامعه و نیاز ساکنان تغییر یابد.
– با توجه به تغییر الگوهای رفتاری متناسب با نیازهای عصر حاضر، جهت انطباق با زندگی مدرن بایستی مجتمع های زیستی با در نظر گرفتن الگو های سنتی در قالبی جدید، متناسب با نیاز ساکنان طراحی شوند.
– طراحی مجتمع های زیستی باید هم راستای نیازهای ساکنان و منطبق با بستر اجتماعی محیطی مکان مجتمع باشد تا ایدار بماند.
– طراحی مجتمع های زیستی در شهر ها راه حلی است جهت جلوگیری از گسترش افقی شهرها.
– زندگی در مجتمع های زیستی می تواند باعث افزایش روابط اجتماعی شده و از انزواطلبی فردی جلوگیری می کند.
– زندگی در مجتمع های زیستی باعث انطباق فرهنگی رفتاری ساکنان در دراز مدت شده و از هم گسیختگی اجتماعی فرهنگی را تقلیل می بخشد.
– زندگی در مجتمع های زیستی باعث افزایش مشارکت عمومی ساکنان می شود.
– ساخت مجتمع زیستی با رویکرد کاهش مصرف انرژی در کلان شهر ها راه کاری است جهت رسیدن به توسعه ایدار.
1-5-اهداف ژوهش
اهداف تعیین کننده سایر گامهایی است که در تمامی مراحل بعدی کار باید برداشته شود. در راستای سوال اصلی تحقیق هدف کلی عبارتست از:
1-5-1هدف کلی
ارتقاء کیفیت زندگی اجتماعی و کاهش مصرف انرژی در مجموعه های زیستی
1-5-2-اهداف جزئی
– افزایش تعاملات اجتماعی ساکنان در مجموعه های زیستی
– کاهش مصرف انرژی در مجتمع های زیستی با استفاده از تکنیک های مناسب طراحی
1-6-ضرورت و اهمیت ژوهش
و......